Kalkulatory nebulizacji

Program do kalkulacji dawek Berodualu "DROPS"  jest prosty w obsłudze. W styczniu 2016 r stworzono wersję internetową programu dostępną pod adresem:  http://www.epromed.home.pl/Szkola/statyczne/DROPS_HTM.html, co stwarza możliwość wykorzystywania go z poziomu przelądarki (uwaga: przelądarka musi obsłuiwać HTML w wersji 5.0 lub wyższej). Wersja "stacjonarna" może być pomocna do pracy w warunkach braku dostępu do sieci. Obie wersje sa niemal identyczne co do formy i zasady działania.

Omówiona zostanie wesja "stacjonarna", wymagająca pobrania pliku z serwera (typowa instalacja nie jest wymaana). Po uruchomieniu aplikacji otwiera się ona w postaci jednego ekranu roboczego. Poniżej widoczny jest zrzut przykładowego ekranu kalkulatora.

Obsługa programu przez użytkownika.

Omówienie kontrolek sterujących programu zaczynamy od elementu pierwszego od góry i strony lewej - jest nim panel  "Lek", w którym strzałkami inkrementacji/dekremaentacji ustawiamy liczbę kropli preparatu Berodual.

Poniżej znajduje się panel "NaCl" służący do wprowadzenia objetości rozcieńczalnika, którym winien być izotoniczny roztwór chlorku sodu. Dwa przyciski oznaczone "ml" i "krople" pozwalają na wprowadzanie objętości rozcieńczalnika w wybranych jednostkach miary.

Po stronie prawej paneli "Lek" i "NaCl" umieszczono panel "Dziecko", w którym po wprowadzeniu wieku w miesiącach lub latach (wybór z listy rozwijanej) pojawią się automatycznie przeliczone wartości należnej dla wieku objetości pojedynczego wdechu TV, typowej dla wieku częstości oddychania BF oraz udział fazy wdechu w cyklu oddechowym. Uzytkownik dysponujący wiedzą bardziej przecyzyjną niż wyliczenia z alorytmów zaimplementowanych w programie może dokonać korekty wyliczonych wartości na takie, które uzna za właściwe. Korekta wyniesie wtedy ± 1ml dla objetości wdechu TV, ± 1 cykl oddechowy dla BF oraz ± 5% dla stopnia obturacji (nasilenia duszności).

Panel "Sprzęt" jest kolejnym niezwykle ważnym dla poprawnego sposobu obliczeń elementem . Patrząc od strony lewej, znajdujemy go w górnym rzędzie jako trzeci wyróżniony ramką obszar. Służy on do wprowadzenia  kluczowej w przypadku terapii dzieci i niemowląt charakterystyki inhalatora. Strzałkami inkrementacji/dekrementacji ustawiamy wartości:  przepływu powietrza w litrach na minutę, wydatku (zużycia) płynu w milililtrach ma minutę oraz frakcji respirabilnej wyrażonej jej procentowym udziałem w całej objętości produkowaneo aerozolu.

Odrębnej uwagi wymaga panel "Nebulizator". Z jednej strony jest oczywiste, że nebulizator stanowi konstrukcynie część urządzenia inhalacyjnego i mogłby być opisywany w omówionym wyżej panelu "Sprzet". Z drugiej jednak strony właśnie w nebulizatorze dochodzi do fizycznego kontaktu i zmieszania leku i rozcienczalnika, w nebulizatorze wreszcie część tak powstałego roztworu jest "uwięziona na zawsze" w jego przestrzeni rezydualnej NRV i staje się niedostępna dla celów leczniczych (stanowi o stracie dawki leku). Logikę działania i cel umieszczenia tego panelu w programie omówiono poniżej.

Jedynym elementem obsłuiwanym przez użytkownika jest w tym panelu kontrolka "Objętość zalegająca" ustawiana strzałkami obok pola numerycznego. Pozwala ona na sprecyzowanie typowej dla używanego nebulizatora straty objetości leku lub objętości roztworu. Zmianie wartości objętości zalegającej towarzyszy zmiana wysokości dwu czerwonych słupków, które połączone są linią poziomą. Przymałej objętości zleającej czerwone słupki sa niskie,  dużej objętości zalegającej czerwone słupki są wyższe a łączaca je linia jest usytuowana również wysoko. Czarny prostokąt z zanaczoną na liniach bocznych podziałką jest graficznym obrazem całej objętości nebulizatora. KIedy używamy kontrolki z panelu "Lek" - program symuluje "wlewanie" leku do nebulizatora i na ekranie pojawia się rosnący, szeroki zielony słupek. Kiedy uzywamy kontrolki z panelu "NaCl" - program symuluje "wlewanie" rozcieńczalnika i dopełnia "wnętrze nebulizatora" słupkiem niebieskim.

UWAGA: oba płyny mieszają się ze sobą !!! Nie wolno interpretować poglądowej grafiki w ten sposób, że zużycie płynu następuje warstwami, to znaczy najpier warstwa zielona (czysty lek) a dopiero potem zużywana jest wrstwa niebieska, czyli roztwór chlorku sodu. Od pierszych chwil nebulizacji każda kropla aerozlou, bez względu na jej średnicę będzie mieszaniną leku i rozcieńczalnika w dokładnie takiej proporcji, w jakiej pozostają lobalne objętości użytych do nebulizacji płynów. Aby dobitniej uzmysłowić użytkownikowi ten kardynalny fakt w panelu "Nebulizator" zamieszczono poglądowy "obraz pojedynczej kropli aerozolu" w postaci dużeo i wyraźnego koła.

Ostanim panelem przeznaczonym do obsługi przez użytkownika jest panel "Szczelność maski". Osoby głęboko (ślepo?) przekonane, że dziecko inhalując przez maseczkę wdycha 100% aerozolu nie muszą dokonywać interwencji w ustwienia proramu. Osoby myślące racjonalnie, zaintersowane konsekwencjimi, jakie pociąga za sobą nieszczelność maseczki w kontekście utraty aerozolu - a w efekcie utraty dawki dostarczanej  - mają możliwość symulacji takich sytuacji ustawiając suwak w stosownej pozycji. Na rycinie pozycja suwaka symuluje sytuację, w której przypuszczalna strata aerozolu wynosi 30% (czyli szczelność = 70%).

Panele informacyjne.

Na podstawie wprowadzonych dotychczas parametrów program oszacowuje i wyświetla w panelu "Możliwy czas zabiegu" jego wartość w minutach i sekundach. Panel ten usytuowany jest w prawym górnym obszarze ekranu. Centralną prawą stronę ekranu, na wyeksponowanym miejscu, zajmują kolumny pól tekstowych "POBÓR" i "DEPOZYCJA PŁUCNA". W kolumnie "POBÓR" wyświetlane są  wartości dawki dostarczonej, natomiast w kolumnie "DEPOZYCJA PŁUCNA" dawki przekalkulowane zgodnie z wprowadzonym paramertem "Frakcja respirabilna" panelu "Sprzęt". Szczegółowy podział umozliwia orientację w ukłądzie dawek dla każdego komponentu składoweo mieszniny leku i rozcieńczalnika, z uwględnieniem dawki substancji konserwującej, nieuchronnie przyjmowanej przy terapii omawianym preparatem leczniczym..

Jak działa program.

Proram analizuje w czasie rzeczywistym układ wartości wpisanych do kontrolek. Podczas "wlewania" płynu do nebulizatora (nie jest istotne, czy pracę zaczynamy z kontrolką "Lek", czy "NaCl") program śledzi na bieżąco jego "poziom w nebulizatorze". Dopóki objętość płynów jest mniejsza niż objętość przestrzeni martwej nebulizatora - nie są wyświetlane: ani możliwy do wykorzystania czas inhalacji, ani pola dawek, ani obraz kropli, która pozostaje "pusta". Nie ma bowiem możliwości prowadzenia nebulizacji objętością zawartą w przestrzeni martwej nebulizatora. Dopiero po przekroczeniu wzwyż granicy przestrzeni martwej nebulizatora - program podaje wyliczony czas zabiegu możliwy do uzyskania, obrazowo przedstawia skład kropli aerozlu oraz podaje gamę dawek omówina powyżej.

Uwagi końcowe.

Obsługa programu sama w sobie nie stanowi problemu. Największym problemem dla wielu osób może być pogodzenie obrazu swoich dotychczasowych nawyków terapeutycznych i swojego ugruntowanego poczucia "dobrej praktyki klinicznej", popartych zaleceniami ekspertów (świadomie prze słowie ekspertów nie używam cudzysłowu i nie podważam w najmniejszym stopniu autorytetu osób wypowiadjących się na temat terapii nihalacyjnej), a rzeczywistym dawkowaniem podawnym przez program.

Problem jednak nie tkwi w złej woli, złych intencjach czy brakach w wiedzy osób wypowiadających się o terapii inhalacyjnej. Problemem jest oderwanie na dziesiątki lat obszaru wiedzy tyczącej nebulizacji od matematycznego opisu zjawisk jej towarzyszących. Wiemy z historii, że nieuchronną konsekwencją teorii geocentrycznej było błędne rozumienie mechaniki wszechświata. W chwili zaakceptowania przez świat naukowy teorii heliocentrycznej człowiek otworzył drzwi do wszechświata i lotów kosmicznych. Obecna doktryna terapeutyczna oparta jest na dawkowani abstrakcyjnym (zalecenia eksperckie), doprecyzowanym do poziomu dawki nominalnej (ChPL leku). Proram "DROPS" jest jedną z wielu kropli starających się drążyć "zabetonowane" w świadomości pojęcia związane z nebulizacją. Osoby sceptyczne, zamknięte na argumentację popartą mamtematycznym opisem zjawisk, zapraszam do gromadzenia chrustu i zapałek w celu wykorzystania ich na imprezie "światło i dźwięk" z udziałem autora niniejszego tekstu (historia wszak lubi się powtarzać). Osoby zaintersowane racjonalnym wyjaśnieniem teorii dawkownaia leków podawnych metodą aerozoloterapii znajdą na stronach SecuraNova i w serwisie www.aerozoloterapia.pl rzeczowe argumenty na poparcie tezy o konieczności rozróżnienia dawki abstrakcyjnej (eksperckiej), dawki nominalnej (producenckiej), dawki emitowanej (sprzętowej), dawki dostarczonej (globalnej dla pacjenta) i wreszcie dawki zdeponowanej (dawki, która dotarła w miejsce swojego przeznaczenia).

Na stronach SecuraNova dostępny jest przykład opisujący sytuacje nieoptymalnego skomponowania terapii inhalacyjnej, jak również przykład poprawnej inhalacji zapalnownej ze wspomaaniem oferowanym przez program "DROPS". Dokładne wyjaśnienie sposobu kalkulacji dawek znaleźć  można na stronie "DROPS - co?, jak? i dlaczego?"

Wymagania sprzętowe i instalacja.

Wiele komputerów posiada pełne i wystarczające do działania programu środowisko uruchomieniowe, natomiast starsze wersje systemu operacyjnego mogą być w prosty sposób zaktualizowane. W celu sprawdzenia, czy wszystkie istotne elementy środowiska są zainstalowane, należy przejrzeć listę zainstalowanych składników systemu. Jednym ze sposobów jest otworzenie narzędzia do dodawania, usuwania i modyfikacji programów. W przypadku wyświetlenia w zasobach komponentu Microsoft .NET Framework 3.5 SP1 kolejny krok można pominąć i przystąpić do pobrania i uruchomienia programu.

W przypadku, gdy system komputera nie zawiera platformy .NET w wersji 3.5 lub nowszej konieczne będzie jej zainstalowanie. W tym celu należy połączyć się ze stroną internetową o adresie : http://www.microsoft.com/pl-pl/download/details.aspx?id=21 a następnie pobrać narzędzie, które poprowadzi użytkownika przez całą procedurę instalacyjną.

Opracowanie : Emil Florkiewicz